Hoe ontstaan pigmentvlekken?

Pigmentvlekken ontstaan door een verstoring in de aanmaak of verdeling van melanine in onze huid. Dit kan leiden tot een ophoping of een tekort aan pigment op bepaalde plekken, waardoor de huid daar een andere kleur krijgt dan de rest. Er zijn verschillende factoren die kunnen bijdragen aan het ontstaan van pigmentvlekken, zoals:

• Zonlicht: dit is de meest voorkomende oorzaak van pigmentvlekken. Zonlicht stimuleert de melanocyten om meer melanine te produceren om de huid te beschermen tegen uv-straling. Maar als de huid te veel wordt blootgesteld aan de zon, kunnen de melanocyten overactief worden of beschadigd raken, waardoor ze te veel of ongelijkmatig melanine afgeven. Dit kan leiden tot bruine of zwarte vlekken op de huid, vooral op plekken die vaak aan de zon worden blootgesteld, zoals het gezicht, de handen en de armen.
• Hormonen: sommige hormonen kunnen ook invloed hebben op de productie van melanine. Bijvoorbeeld tijdens de zwangerschap, de menopauze of het gebruik van anticonceptiepillen kunnen er hormonale schommelingen optreden die ervoor zorgen dat de melanocyten meer melanine aanmaken. Dit kan leiden tot melasma of zwangerschapsmasker: symmetrische bruine of grijze vlekken in het gezicht, vooral op het voorhoofd, de wangen en de bovenlip.
• Huidbeschadiging: als de huid beschadigd raakt door bijvoorbeeld een wond, een infectie, een ontsteking of een allergische reactie, kan dit ook leiden tot een verstoring in de pigmentatie. De huid reageert op de beschadiging door meer melanine te produceren om het genezingsproces te bevorderen. Maar soms blijft er na het genezen nog te veel pigment achter in de huid, waardoor er donkere littekens of vlekken ontstaan. Dit wordt ook wel post-inflammatoire hyperpigmentatie genoemd.

Welke soorten pigmentvlekken zijn er?

Er zijn veel verschillende soorten pigmentvlekken die kunnen variëren in grootte, vorm, kleur en locatie. De meest voorkomende soorten zijn:

• Ouderdomsvlekken: dit zijn ronde of ovale bruine vlekken die meestal na het 40e levensjaar ontstaan door jarenlange blootstelling aan de zon. Ze komen vooral voor op het gezicht, de handen en andere delen van het lichaam die vaak aan de zon worden blootgesteld. Ze worden ook wel levervlekken, zonnevlekken of lentigo-solaris genoemd.
• Sproeten: dit zijn kleine, lichtbruine of rode vlekjes die vooral voorkomen bij mensen met een lichte huidskleur en rood of blond haar. Ze ontstaan door een genetische aanleg om meer melanine te produceren in reactie op zonlicht. Ze komen vooral voor op het gezicht, de schouders en de armen en worden vaak donkerder in de zomer en lichter in de winter.
• Moedervlekken: dit zijn bruine of zwarte vlekken of bultjes die al bij de geboorte aanwezig kunnen zijn of later kunnen ontstaan. Ze worden veroorzaakt door een ophoping van melanocyten in de huid. De meeste moedervlekken zijn onschuldig, maar sommige kunnen kwaadaardig worden en zich ontwikkelen tot een melanoom, een vorm van huidkanker. Het is daarom belangrijk om je moedervlekken regelmatig te controleren op veranderingen in grootte, vorm, kleur of rand.
• Cafe-au-lait vlekken: dit zijn lichtbruine vlekken die meestal al bij de geboorte aanwezig zijn of kort daarna ontstaan. Ze worden veroorzaakt door een overproductie van melanine in de huid. Ze kunnen overal op het lichaam voorkomen en hebben meestal een ovale vorm en een gladde rand. Ze zijn meestal onschuldig, maar als iemand meer dan zes cafe-au-lait vlekken heeft die groter zijn dan 0,5 centimeter, kan dit wijzen op een genetische aandoening, zoals neurofibromatose.
• Vitiligo: dit is een aandoening waarbij er witte vlekken ontstaan op de huid door een tekort aan melanine. Dit komt doordat de melanocyten worden vernietigd door het eigen afweersysteem of door een onbekende oorzaak. De witte vlekken kunnen overal op het lichaam voorkomen en hebben meestal een grillige vorm en een scherpe rand. Vitiligo is niet besmettelijk of levensbedreigend, maar kan wel psychische en sociale gevolgen hebben voor de persoon die het heeft.

Wat kun je doen tegen pigmentvlekken?

Pigmentvlekken gaan meestal niet vanzelf weg, maar er zijn wel verschillende manieren om ze te verminderen of te verwijderen. Afhankelijk van de soort, de oorzaak en de ernst van de pigmentvlekken, kun je kiezen uit de volgende opties:

• Zonbescherming: dit is de belangrijkste maatregel om pigmentvlekken te voorkomen en te verminderen. Door je huid goed te beschermen tegen uv-straling met een zonnebrandcrème met minimaal SPF 30, een hoed, een zonnebril en bedekkende kleding, kun je voorkomen dat je huid meer pigment aanmaakt en dat bestaande pigmentvlekken donkerder worden.
• Huidverzorging: er zijn verschillende crèmes, serums en maskers die ingrediënten bevatten die kunnen helpen om pigmentvlekken te verminderen. Bijvoorbeeld producten met vitamine C, niacinamide, zoethoutextract, arbutine of azelaïnezuur. Deze stoffen hebben een verhelderend effect op de huid en remmen de aanmaak van melanine. Je kunt deze producten dagelijks gebruiken na het reinigen van je huid en voor het aanbrengen van je zonnebrandcrème.
• Huidbehandelingen: als je pigmentvlekken niet voldoende reageren op zonbescherming en huidverzorging, kun je overwegen om een professionele huidbehandeling te ondergaan. Er zijn verschillende mogelijkheden, zoals:

• Chemische peeling: hierbij wordt er een zuur oplossing aangebracht op de huid, die de bovenste laag van de huid verwijdert en zo ook het overtollige pigment. Er zijn verschillende soorten peelings met verschillende sterktes en resultaten.
• Lasertherapie: hierbij wordt er een gerichte lichtstraal gebruikt om het overtollige pigment in de huid te vernietigen. Er zijn verschillende soorten lasers met verschillende golflengten en intensiteiten, die geschikt zijn voor verschillende soorten pigmentvlekken.
• Cryotherapie: hierbij wordt vloeibare stikstof gebruikt om de pigmentvlekken te bevriezen en zo de pigmentcellen te doden. Dit is vooral geschikt voor kleine en oppervlakkige pigmentvlekken, zoals ouderdomsvlekken.
• Microdermabrasie: hierbij wordt een apparaat gebruikt dat kleine kristallen op de huid spuit en zo de bovenste laag van de huid afschraapt. Dit kan helpen om de huid te egaliseren en het pigment te verminderen.
• Dermapen: hierbij wordt er een apparaat gebruikt dat kleine naaldjes bevat die kleine gaatjes in de huid maken. Dit stimuleert het natuurlijke herstelproces van de huid en de aanmaak van collageen en elastine. Dit kan helpen om de huid te verstevigen en het pigment te verminderen.

Deze huidbehandelingen kunnen effectief zijn, maar ze hebben ook risico’s en bijwerkingen, zoals roodheid, zwelling, korstjes, littekens of juist meer pigmentvorming. Het is daarom belangrijk om je goed te laten informeren door een ervaren huidtherapeut of dermatoloog voordat je een behandeling ondergaat.

Bronnen:

1. dermalogica.nl
2. biodermal.nl
3. hollandandbarrett.nl
4. gezondheidsplein.nl
5. het-lasercentrum.com